Op woensdag 20 mei 2020 heeft de regering voor de 20e keer verantwoording afgelegd. De begroting die een jaar geleden tijdens Prinsjesdag was gemaakt is kritisch bekeken en het kabinet heeft haar resultaten en uitgaven moeten verantwoorden tijdens Gehaktdag. Het rapport van deze 20e editie van Verantwoordingsdag stond dit jaar uiteraard in het teken van de corona-crisis, aangezien de huidige pandemie weinig heel heeft gelaten van de doelstellingen van het kabinet van een jaar geleden.
Reden voor optimisme
Toen de economische gevolgen van Covid-19 langzaamaan duidelijk werden, bleef onze minister van Financiën Wopke Hoekstra nog relatief optimistisch: ‘we kunnen dit varkentje wassen’ zei hij. Hierbij verwees hij graag naar het feit dat we in Nederland al jaren een begrotingsoverschot genieten, wat ook weer geresulteerd heeft in een alsmaar lagere staatsschuld. Hierin heeft hij geen ongelijk: uit het financieel jaarverslag dat tijdens Verantwoordingsdag werd gepubliceerd blijkt dat het afgelopen jaar 14 miljard euro meer is binnengekomen dan is uitgegeven. Een recordaantal mensen had in 2019 een baan en uit de Brede Monitor Welvaart van het CBS is gebleken dat het algemene geluk van de Nederlanders vorig jaar een hoogtepunt bereikte. Als kers op de taart blijkt afgelopen jaar, mede dankzij de economische voorspoed, 1,8 miljard euro in het spaarvarken achtergebleven.
Analyse van de Algemene Rekenkamer
Op het eerste gezicht geven deze hoopvolle cijfers weinig reden tot kritiek, maar ook voor kritiek is op Verantwoordingsdag genoeg ruimte. Zoals elk jaar heeft de Algemene Rekenkamer onderzocht hoe het Rijk zijn geld heeft besteed. De conclusie: meer dan 1% van de verplichtingen die het Rijk afgelopen jaar is aangegaan was in strijd met de regels. De rechtmatigheid van de Rijksbestedingen moet boven de 99% liggen om de ‘tolerantiegrens’ te bereiken; dit is voor het eerst niet gelukt. De onrechtmatige aankoop van aandelen in Air France-KLM afgelopen jaar hebben een aanzienlijke bijdrage in de analyse van de Rekenkamer. President Visser van de Rekenkamer benadrukte woensdag het belang van regels rondom de Rijksrekening: “Het nakomen van gemaakte afspraken is geen vrijblijvende keuze, maar een voorwaarde voor een goed functionerende democratie”.
Hoe te handelen met slinkende buffer?
Verantwoordingsdag 2020 stond ondanks de zwarte cijfers vooral in het teken van de huidige coronacrisis. De economie is 6 jaar op rij gegroeid, dus er lijken genoeg buffers opgebouwd om een recessie in te gaan. Desondanks wordt verwacht dat Verantwoordingsdag 2021 een hele andere sfeer met zich mee zal brengen. Afgelopen week werd duidelijk dat het kabinet de noodmaatregelen met 3 maanden, met een aanvullende Rijksuitgave van 13 miljard euro, zal verlengen. Bovendien heeft het kabinet al aangegeven niet van plan te zijn te willen bezuinigen. Daarmee lijkt de huidige regering het vizier al op de Tweede Kamerverkiezingen van maart volgend jaar te hebben; impopulaire bezuinigen laten ze liever over aan een volgend kabinet. De retrospectieve aard van Gehaktdag leidt zoals altijd tot lessen. Ondanks de gigantische omvang van de huidige noodmaatregelen zal de overheid voorzichtig omspringen met de Rijksportemonnee. Hoe dat eruit komt te zien zonder bezuinigingen door te willen voeren is een vraag. Ook minister Hoekstra beseft dat de Nederlandse buffer van 6 jaar overschot flinke deuken zal oplopen in de komende maanden: “Verantwoordingsdag 2021 zal een heel ander beeld geven.”
Door: Sebastiaan de Voogd
