Emoties spelen een grote rol in de politiek. Dat is bij geen onderwerp duidelijker dan bij het kinderpardon, waar de coalitie gisteravond ternauwernood een deal over sloot en waar de Tweede Kamer vandaag over debatteert. Hoe worden emoties zichtbaar in politiek en beleid? En welke uitdaging brengt dit met zich mee voor ons politieke stelsel?
In 2011 werd hij ineens een bekend gezicht: Mauro Manuel. Mauro werd 18 jaar en dat betekende dat hij Nederland moest verlaten. De kwestie zorgde voor spanning binnen de intern verdeelde CDA-fractie. In 2012 stemde de Tweede Kamer in met wat we kennen als het kinderpardon. Asielkinderen die al langer dan vijf jaar in Nederland woonden konden via het kinderpardon aanspraak maken op een verblijfsvergunning. Na Mauro kwamen er meer zaken rond het kinderpardon in de media. Denk bijvoorbeeld aan de zaak rond Lili en Howick uit Amersfoort in 2018.
Vorige week sprak prof. dr. Ute Frevert, mede-directeur van het Max Planck Institute for Human Development op uitnodiging van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in de Nieuwe Kerk in Den Haag over emoties in politiek en beleid. De belangrijkste conclusie: emoties spelen een steeds grotere rol in het maken van beleid. Emoties worden natuurlijk gebruikt door politici om stemmen mee te winnen. Denk hierbij aan het bekende voorbeeld van John F. Kennedy, die in een van de eerste tv-debatten met zijn tegenstander Richard Nixon de kiezer overtuigde van zijn betrouwbaarheid door zijn zelfverzekerde lichaamshouding. Terwijl de radioluisteraar Nixon het meest overtuigend vond op basis van de inhoud. Persoonlijkheid is belangrijk, en zo zien we op social media plaatjes van katten en eikeltjespyjama’s voorbij komen. Aan de andere kant van het emotionele spectrum kan angst door politici gebruikt worden om kiezers te mobiliseren en kunnen social media burgers over angst heen doen stappen zoals gebeurde tijdens de Arabische lente. Emotie kan mensen samen brengen, of ze verdelen.
De politiek heeft niet alleen effect op de emoties van het individu, emoties beïnvloeden op hun beurt ook de politiek. Dat is duidelijk zichtbaar bij het debat rondom het kinderpardon. Bij de dreigende uitzetting van Lili en Howick betuigden veel Nederlanders steun op sociale media. Bekende Nederlanders als Tim Hofman, Eric Corton en Peter R. de Vries spraken zich uit. Staatssecretaris Mark Harbers werd bedreigd en moest onderduiken. De druk op de politiek was enorm, en op het allerlaatste moment werd besloten dat Lili en Howick toch in Nederland mogen blijven.
Emoties hebben ook binnen politieke partijen veel invloed. Dat blijkt wel uit de interne verdeling die tijdens de zaak Mauro Manuel en volgens het NRC nu weer (of nog steeds) heerst binnen het CDA. De partij was lang tegen een nieuw kinderpardon en maakte er afspraken over in het regeerakkoord, maar veranderde vorige week van positie. De achterban en partijprominenten kunnen zich niet vinden in de koers die de partij voerde rondom het kinderpardon.
Het komt juist door de emotionele lading van het debat dat het zo’n splijtzwam is voor de coalitie. In een tweepartijenstelsel hoeft een regering alleen verantwoording af te leggen naar de eigen partij en de kiezer en kan een partij zonder de politieke verhoudingen op scherp te zetten een politieke draai maken als de achterban dat vraagt. Dat is in Nederland wel anders. Emotie is absoluut, niet makkelijk te veranderen en kan in het debat ook een polariserende werking hebben. Waar op technische onderwerpen concessies gedaan kunnen worden, gaat dat bij een emotioneel beladen debat heel moeilijk. In het Nederlandse politieke systeem zorgt dit voor extra onrust. Of het wegnemen van de discretionaire bevoegdheid van de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid het politieke debat over dit onderwerp daadwerkelijk minder beladen maakt moeten we afwachten.
Auteur: Nynke de Jong
